Жыл сайын 25 сәуір күні - Дүниежүзілік безгекке қарсы күрес күні атап өтіледі, биыл бұл күн «Денсаулық әділдігі, гендер және адам құқықтары» ұранымен өтеді.

Безгек - масалардың кейбір түрлерімен адамдарға берілетін, өмірге қауіп төндіретін ауру. Ол негізінен тропикалық елдерде кездеседі. Безгектің алдын алуға және емдеуге болады.           

Безгек тропикалық аурулар арасында бірінші орын алады.

Инфекция паразиттен туындайды және адамнан адамға жұқпайды.

Безгектің белгілері жеңілден науқастың өміріне қауіп төндіретінге дейін. Жеңіл белгілерге қызба, қалтырау және бас ауруы жатады. Ауыр белгілерге әлсіздік, сананың шатасуы, құрысу және тыныс алудың қиындауы жатады.

Безгекті масалардың шағуынан аулақ болып, сондай-ақ дәрі-дәрмектердің көмегімен болдырмауға болады. Емдеу аурудың жеңіл жағдайларының асқынуын болдырмауға көмектеседі. 

Безгек негізінен Anopheles тұқымдасына жататын инфекцияланған аналық масалардың шағуы арқылы адамдарға жұғады. Безгек қан құю немесе инфекцияланған инъекция инелерін қолдану кезінде де жұғуы мүмкін. Аурудың бастапқы белгілері жеңіл болуы және қызбаның әртүрлісіне ұқсауы мүмкін, бұл безгекті айыруды қиындатады. Егер емделмеген болса, P. Falciparum тудырған безгек 24 сағат ішінде ауыр түрге ауысып, өлімге әкелуі мүмкін.

Адамдарда безгек тудыратын Plasmodium тұқымдас паразиттерінің бес түрі бар, олардың ішінен – P. falciparum және P. vivax – екеуі ең үлкен қауіп төндіреді. P. falciparum безгектің ең қауіпті өлтіретін паразиті болып келеді және африка континентінде ең көп таралған. Адамдарды жұқтыруға қабілетті безгек паразиттерінің басқа да түрлері P. malariae, P. ovale және P. knowlesi.

Безгектің белгілері

Безгектің ең жиі кездесетін ерте белгілері - қызба, бас ауруы және қалтырау.

Белгілер әдетте инфекцияланған масаның шағуынан кейін 10-15 күн ішінде пайда болады.

Кейбір адамдарда, әсіресе бұрын безгек инфекциясымен ауырған адамдарда белгілер жеңіл болуы мүмкін. Бұл жағдайда безгекке мүмкіндігінше тез тестілеуден өту маңызды, өйткені оның кейбір белгілері сипатты емес. 

Безгектің кейбір түрлері аурудың ауыр ағымын тудыруы және өлімге әкелуі мүмкін. Нәрестелер, бес жасқа дейінгі балалар, жүкті әйелдер, сапар шегетін адамдар және АИТВ немесе ЖИТС-мен өмір сүретін адамдар инфекцияның ауыр ағымының жоғары қаупіне ұшырайды. Аурудың ауыр белгілеріне төмендегілер жатады:

• қатты шаршау және әлсіздік;
• есінің бұзылуы;
• көптеген құрысулар;
• тыныс алудың қиындауы;
• зәрдің қоңырлануы немесе зәрдегі қан;
• сары ауру (көз ағының және тері жамылғысының сарғаюы);
• ауытқымалы қан кету.

Ауыр белгілері бар емделушілерге шұғыл көмек көрсетілуі керек. Безгектің жеңіл түрі болған жағдайа емдеуді уақтылы бастау аурудың ауыр түрінің дамуына жол бермейді.

Жүктілік кезінде безгек инфекциясы мерзімінен бұрын босануға  немесе салмағы төмен баланың туылуына әкелуі мүмкін.

Алдын алу

Безгекті масалардың шағуынан аулақ болып, сондай-ақ дәрі-дәрмектердің көмегімен болдырмауға болады. Безгек жиі кездесетін жерлерге барар алдында дәрігерден дәрі-дәрмектерді, атап айтқанда безгектің химиопрофилактикасына арналған дәрілерді қабылдау қажеттілігі туралы кеңес алу ұсынылады.